Daha önce,“Asker İnönü” olarak yayınlanan bölümden anımsanacağı gibi İnönü, ilk diplomasi görevini 2. Balkan Savaşı Ateşkes Anlaşması’nda üstlenir. Mondros Ateşkes Anlaşması sonrası 1919 yılında barış arayışları için düzenlenen Paris Konferansı’na katılacak olan heyete askeri danışmanlık görevinde bulunur. Birkaç gün süren bu görevler askeri olduğu kadar siyasal diplomatik yönüyle de önemli görevlerdir. Bu mütevazi görevler daha sonra üstleneceği büyük görevlere “eşik” olma özelliği taşıyordu.
Bir sonraki askeri diplomatik başarısında, “ulusu yok olmuş sayan” Mondros Ateşkes Anlaşması’nı yırtıp atar. Cepheden ayağın tozuyla gelerek, ulusun var ve muzaffer olduğunu, dost düşman, tüm dünyaya haykıran Mudanya Ateşkes Anlaşması’nı imzalayacaktı. Bütün bu askeri ve diplomatik başarılar Albay İsmet Bey’i, Paşa rütbesinde Dışişleri Bakanı olarak Lozan’a ulaştıracaktır.
Ulusa dayatılmak istenen uğursuz Sevr Barış(!!) Anlaşması’nı emperyalist haydutlar geri alarak ceplerine atacaklardı. İsmet Paşa, 24 Temmuz 1923’de, Lozan’da Türkiye’nin birliğini, bütünlüğünü ve ulusun bağımsızlığını geri alan anlaşmaya da imza atacaktı.
28/29 Ekim 1923 gecesi Atatürk ile İnönü baş başaydılar
Anayasa hazırlıyorlardı. “Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceklerdi..”
Bir sonraki askeri diplomatik başarısında, “ulusu yok olmuş sayan” Mondros Ateşkes Anlaşması’nı yırtıp atar. Cepheden ayağın tozuyla gelerek, ulusun var ve muzaffer olduğunu, dost düşman, tüm dünyaya haykıran Mudanya Ateşkes Anlaşması’nı imzalayacaktı. Bütün bu askeri ve diplomatik başarılar Albay İsmet Bey’i, Paşa rütbesinde Dışişleri Bakanı olarak Lozan’a ulaştıracaktır.
Ulusa dayatılmak istenen uğursuz Sevr Barış(!!) Anlaşması’nı emperyalist haydutlar geri alarak ceplerine atacaklardı. İsmet Paşa, 24 Temmuz 1923’de, Lozan’da Türkiye’nin birliğini, bütünlüğünü ve ulusun bağımsızlığını geri alan anlaşmaya da imza atacaktı.
28/29 Ekim 1923 gecesi Atatürk ile İnönü baş başaydılar
Anayasa hazırlıyorlardı. “Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceklerdi..”
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Başbakanı olarak hükümeti kurdu.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), genel başkan vekilliğini üstlendi.
İsmet İnönü, artık Türkiye Cumhuriyeti’nin “İkinci Adamıydı.”
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), genel başkan vekilliğini üstlendi.
İsmet İnönü, artık Türkiye Cumhuriyeti’nin “İkinci Adamıydı.”
3 Mart 1924 tarihinde, başbakanlığı döneminde, Halifelik, Dine Uygunluk Denetim Bakanlığı kaldırıldı. Eğitim ve Öğretimin birleştirildi. Diyanet işleri Başkanlığı kurularak, inanç ve ibadet hizmetleri devlet denetimine alındı; devlette iki başlılığa son verildi.
1924 yılı Kasım ayında kurulan Terakiperver Cumhuriyet Fırkası daha kuruluş aşamasında İsmet İnönü’nü sertlik yanlısı olmakla suçlayarak işe başladı.gerici örgütlenmenin birinci hedefi haline gelen İnönü, Atatürk’ün isteği ile başbakanlıktan istifa etti. Fetih Okyar Başkanlığında “sertlik yanlısı olmayan” yeni hükümet kuruldu.
3 Mart 1925’de Hilafetin kaldırıldığı tarihin birinci yıldönümünde Şeyh Sait İsyanı yayılınca Atatürk, İsmet İnönü’nü olağanüstü yetkilerle yeniden Başbakanlık görevine davet etti. Yıldırım hızıyla, Sükun Kanunu çıkarıldı, İstiklâl Mahkemeleri kuruldu. Doğu Anadolu’nun yarısını işgali altına alan İsyan kalkışması kısa sürede bastırıldı.
İnönü, 1932'de Sovyetler Birliği ile diplomatik ve ekonomik yakınlaşma amacıyla Moskova'ya gitti. Bu ziyaret sonrası, içerdeki devrim düşmanları tarafından komünist olmakla suçlandı. Sovyet Rusya dönüşü devletçilik ilkesi çerçevesinde sanayileşme çabalarına hız verildi.
1936’da Faşizmi incelemek üzere CHP adına Recep Peker’i İtalya’ya gönderince Faşizme sempati duymakla suçlandı.
1937 Eylül, Cumhurbaşkanı Atatürk ile anlaşmazlığa düştü, başbakanlıktan ayrıldı.
1924 yılı Kasım ayında kurulan Terakiperver Cumhuriyet Fırkası daha kuruluş aşamasında İsmet İnönü’nü sertlik yanlısı olmakla suçlayarak işe başladı.gerici örgütlenmenin birinci hedefi haline gelen İnönü, Atatürk’ün isteği ile başbakanlıktan istifa etti. Fetih Okyar Başkanlığında “sertlik yanlısı olmayan” yeni hükümet kuruldu.
3 Mart 1925’de Hilafetin kaldırıldığı tarihin birinci yıldönümünde Şeyh Sait İsyanı yayılınca Atatürk, İsmet İnönü’nü olağanüstü yetkilerle yeniden Başbakanlık görevine davet etti. Yıldırım hızıyla, Sükun Kanunu çıkarıldı, İstiklâl Mahkemeleri kuruldu. Doğu Anadolu’nun yarısını işgali altına alan İsyan kalkışması kısa sürede bastırıldı.
İnönü, 1932'de Sovyetler Birliği ile diplomatik ve ekonomik yakınlaşma amacıyla Moskova'ya gitti. Bu ziyaret sonrası, içerdeki devrim düşmanları tarafından komünist olmakla suçlandı. Sovyet Rusya dönüşü devletçilik ilkesi çerçevesinde sanayileşme çabalarına hız verildi.
1936’da Faşizmi incelemek üzere CHP adına Recep Peker’i İtalya’ya gönderince Faşizme sempati duymakla suçlandı.
1937 Eylül, Cumhurbaşkanı Atatürk ile anlaşmazlığa düştü, başbakanlıktan ayrıldı.
1938 yılı Kasım ayında, Atatürk'ün ölümü sonrası oy birliğiyle cumhurbaşkanı seçildi.
1938 Aralık, CHP Kurultayında "Değişmez Genel Başkan ve ulusun Mili Şefi” seçildi.
1938, Atatürk portreli paralar devam etti, bazı paraların üstüne İnönü portresi basıldı.
1938 Aralık, Eğitimci Hasan Ali Yücel’i Milli Eğitim Bakanlığına getirdi.
1939, Türkiye’yi İkinci Dünya Savaşı’nın dışında tutma kararını aldı, hazırlıklar yaptı.
1940, Diğer ülkeler savaşa tutuşmuşken o, köylerin kalkınma ve aydınlanma hareketini başlattı;
1940, 17 Nisan tarihli ve 3803 sayılı yasa ile Köy Enstitüleri kuruluş yasasını çıkardı.
1945 İkinci Dünya Savaşı Sonrası Rusya, Kars, Ardahan, Artvin ve Sarıkamış'ı istedi.
1945 Türkiye’nin güvenliğini sağlama almak için ABD ve İngiltere bloğuna yaklaştı.
1945 Milli Kalkınma Partisi ve Demokrat Parti’nin kuruluşunu onayladı, demokrasiye geçti.
1946 Çok partili dönemin ilk seçiminde İsmet İnönü’nün öncülüğündeki CHP kazandı.
1947, Temmuz Beyannamesiyle Cumhurbaşkanı olarak partilere karşı tarafsızlığını açıkladı.
1950 Mayıs, Genel Seçimlerini DP kazandı, CHP Hükümetten çekildi, DP iktidar oldu.
1950 Cumhurbaşkanlığından ayrıldı, Anamuhalefet Partisi Genel Başkanı oldu.
İsmet İnönü muhalefet lideri olduğu DP iktidar döneminde birçok kez Meclis oturumundan atılma cezası aldı. Yurdun bir çok yerinde DP’liler tarafından yuhalandı, susturuldu ve taşlandı.
İnönü, yalnızca gerici kesimden değil, devletçi ekonomi modeli uyguladığı için liberaller tarafından..
Sovyet Rusya ile iyi ilişkiler kurduğu için milliyetçi sağdan, tutuculardan ve demokrat sağdan..
İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya ve İtalya’ya savaş açmadığı için sol sosyalistlerden..
İkinci Dünya Savaşı sonrası çok partili yaşama izin verdiği iktidarı devrettiği için, Sol kesimden, hatta Atatürkçülerden..
Mustafa kemal Atatürk’ün Cumhurbaşkanlarına özgü çıkardığı, her Cumhurbaşkanı için geçerli olan yasaya dayanarak paranın üstüne portesini bastırdığı için her kesim tarafından eleştiriye uğramıştır.
Kaynak Kitaplar
1.İsmet İönü, Hatıralar, Bilgi Yayın Evi, 2006,
2. Salahi R Sonyel, Türk Kurtuluş savaşı ve Dış Politika, Türk tarih Kurumu,1973.
3. Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam ( 3 Cilt), Remzi Kitapevi,1966-1968.
4. Engin Tonguç, Köy Enstitülerinin İzinde, Gül DikeniYay, 2003.
5. Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, Bilgi Yayın Evi, 2008.
6. Şerafettin Turan, İsmet İnönü-Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Bilgi Yayın Evi, 2003.
7. Halil İbrahim İnal, Milli Mücadele Tarihi, Nokta Yayınları, 2008.
8. TBMM Gizli Celse Zabıtları, İş Bankası yay, 4 Cilt, 1985.
9. Gülsün Bilgehan, Mevhibe, Bilgi Yayınevi, 1919.
1938 Aralık, CHP Kurultayında "Değişmez Genel Başkan ve ulusun Mili Şefi” seçildi.
1938, Atatürk portreli paralar devam etti, bazı paraların üstüne İnönü portresi basıldı.
1938 Aralık, Eğitimci Hasan Ali Yücel’i Milli Eğitim Bakanlığına getirdi.
1939, Türkiye’yi İkinci Dünya Savaşı’nın dışında tutma kararını aldı, hazırlıklar yaptı.
1940, Diğer ülkeler savaşa tutuşmuşken o, köylerin kalkınma ve aydınlanma hareketini başlattı;
1940, 17 Nisan tarihli ve 3803 sayılı yasa ile Köy Enstitüleri kuruluş yasasını çıkardı.
1945 İkinci Dünya Savaşı Sonrası Rusya, Kars, Ardahan, Artvin ve Sarıkamış'ı istedi.
1945 Türkiye’nin güvenliğini sağlama almak için ABD ve İngiltere bloğuna yaklaştı.
1945 Milli Kalkınma Partisi ve Demokrat Parti’nin kuruluşunu onayladı, demokrasiye geçti.
1946 Çok partili dönemin ilk seçiminde İsmet İnönü’nün öncülüğündeki CHP kazandı.
1947, Temmuz Beyannamesiyle Cumhurbaşkanı olarak partilere karşı tarafsızlığını açıkladı.
1950 Mayıs, Genel Seçimlerini DP kazandı, CHP Hükümetten çekildi, DP iktidar oldu.
1950 Cumhurbaşkanlığından ayrıldı, Anamuhalefet Partisi Genel Başkanı oldu.
İsmet İnönü muhalefet lideri olduğu DP iktidar döneminde birçok kez Meclis oturumundan atılma cezası aldı. Yurdun bir çok yerinde DP’liler tarafından yuhalandı, susturuldu ve taşlandı.
İnönü, yalnızca gerici kesimden değil, devletçi ekonomi modeli uyguladığı için liberaller tarafından..
Sovyet Rusya ile iyi ilişkiler kurduğu için milliyetçi sağdan, tutuculardan ve demokrat sağdan..
İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya ve İtalya’ya savaş açmadığı için sol sosyalistlerden..
İkinci Dünya Savaşı sonrası çok partili yaşama izin verdiği iktidarı devrettiği için, Sol kesimden, hatta Atatürkçülerden..
Mustafa kemal Atatürk’ün Cumhurbaşkanlarına özgü çıkardığı, her Cumhurbaşkanı için geçerli olan yasaya dayanarak paranın üstüne portesini bastırdığı için her kesim tarafından eleştiriye uğramıştır.
Kaynak Kitaplar
1.İsmet İönü, Hatıralar, Bilgi Yayın Evi, 2006,
2. Salahi R Sonyel, Türk Kurtuluş savaşı ve Dış Politika, Türk tarih Kurumu,1973.
3. Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam ( 3 Cilt), Remzi Kitapevi,1966-1968.
4. Engin Tonguç, Köy Enstitülerinin İzinde, Gül DikeniYay, 2003.
5. Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, Bilgi Yayın Evi, 2008.
6. Şerafettin Turan, İsmet İnönü-Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Bilgi Yayın Evi, 2003.
7. Halil İbrahim İnal, Milli Mücadele Tarihi, Nokta Yayınları, 2008.
8. TBMM Gizli Celse Zabıtları, İş Bankası yay, 4 Cilt, 1985.