Bu haritaya büyüterek( zoom ) bakıldığında ; Zonguldak kıyılarına enteresan adlar yerleştirmiş. Çoğu haritada olmayan bu adlarda ; Ereğli körfezine Kaba-Sakal körfezi ismini veriyor. Köseağzı ile Ilıksu arasında "Ance Kreuze" adı vermiş. (Ance ; koy , kıvrım demek.) Krause de Almanca’da daire yuvarlak , kıvırcık. kıvrım demektir. Yani aslında Oxinas ile aynı anlamda. Oxinas’ın anlamı da yılan kıvrımı demek. Ereğli Zonguldak arası kıyı boyunca içe kıvrımlı sahiller mevcuttur. Zaten tüm haritalarda bu bölgeye Oxinas adı veriliyor. Bunu bugün bile kullanıyoruz. Oxinas = Oksineh= Öküşne olarak günümüze taşınmıştır.
Haritada , antik isimler olduğu gibi bir çok Türkçe isim de var. Zonguldak'ta bugün Bal Kayası adı verdiğimiz burundan Fener burnuna kadar olan kısıma ; "Ance Tchaouz" ismi veriliyor. Bakıldığı zaman bu yabancı bir isimmiş gibi gözükse de , burada kullanılan harflere dikkatlice bakıldığında bunun Türkçe isim olduğu anlaşılıyor. Bu büyük Karadeniz haritasının bir çok yerinde , “Tch” harfleri Türkçede "Ç " harfi ile eş değerde olduğu görülür. Mesela Çarşamba ismi "Tcharshembe" olarak yazılmış . Bu mantıkla yola çıkarsak "Tchaouz" "Çayağız " olarak yazılmak istendiği izlenimi oluşturdu bende. Ance Tchaouz = Çayağız Koyu
Yine Ereğli’den Çatalağzı’na kadar olan kısımda sahillerin çoğu ağız olarak geçer. Köseağzı, Çavuşağzı, Danaağzı, Değirmenağzı, İnağzı, Ömerağzı gibi. Zonguldak koyu için de Çayağzı denilmesi bu şekilde bakıldığı zaman mantıklı geliyor. Ance Tchaouz ismi birkaç haritada daha rastlanıyor.
Zonguldak bundan 200 yıla kadar yerleşim olmayan , geniş sazlığın olduğu ve iki koldan gelen nehrin oluşturduğu bir ağız idi. Bu ağız nehrin getirdiği kumlarla sahil oluştursada; iki burnun arasında kaldığı için aslında bir koy niteliğindeydi. Ve bariz bir şekilde içe kıvrımdı.
Daha henüz Üzülmez, Çaydamar isimleri olmadığı için akarsu kollarının adları yabancı isimlerdi. Üzülmez kolu bir çok haritada Soonautes veya Callichorus olarak geçiyor. Çaydamar kolu ise ”Jaruk” olarak verilir. Bu nedenle "Tchaouz" ismini başlarda "Jaruk" ile bağdaş kursam da; dikkatlice bakıldığında bunun Çayağız Koyu olduğu fikri ağır bastı ben de.
Sahiller genelde dökülen derelerin adını alır. Lakin bu zamana kadar Zonguldak Ağzı‘nın adı bulunmuyordu. Fakat mutlaka bu sahile bir ad verilmiş olmalıydı. Antik adının "Sandaraca " olduğunu biliyoruz fakat Türklerin yerleşiminden sonra 1800'lü yıllara kadar bu sahile ne deniliyordu ? ! Bilmiyoruz. 1772 yılında daha henüz kömürün bulunmadığı yıllarda bu koya verilen ismin “Çayağız” olması kuvvetli ihtimal gibi gözüküyor.
(Bu konuyu kesinleştirmek için araştırmam devam edecek.)
Hayati Yılmaz ile
Zonguldak Tarih