Fransız evlerinin bölüşüm öyküsü

Abone Ol

Fransız sermayeli Eğerli Şirketi (Societe d’Heraclee Osmanlı A.Ş), Osmanlı Bankası’nın da taraf olduğu bir liman imtiyazı ile Zonguldak kömür havzasına 1893 yılında girdi.  Bu şirket, sosyal ve sanayi tesisi yatırımlarını 1936 yılına kadar sürdürdü. 1936’da mal varlıklarının satın alınmasına kadar geçen 40 yıllık süreçte Eğerli Şirketi, Zonguldak’ta maden işletme ruhsatları, liman ve demiryolu işletmecilikleri dışında gayrimenkulle de (tarla, arsa, ev, apartman gibi yerini değiştirmeyen mallar) elde etti.  Bu gayrimenkullerin bir bölümünü de şahsi malları oluşturuyordu.

Ereğli Şirketi’nin isteği ve teklifi üzerine, T.C. Hükümeti ile Ereğli Şirketi arasında 28 Kasım 1936 tarihli “Satın Alma Mukavelesi” imzalandı ve bu şirketin satın alınması çalışmaları başlatıldı. Ereğli Şirketi’nin sahip olduğu maden işletmesi ile ilgili malvarlığı unsurları takdir edilen kıymet üzerinden Etibank’a (dolayısıyla EKİ’ye) devredildi. Bu resmi satış işlemi yapılırken, Ereğli Şirketi’nde görev yapan üst düzey yöneticilerin elde ettiği bir kısım gayrimenkuller şahsi mal olarak kaldı ve EKİ’ye geçmedi.

Ereğli Şirketi kurucularından, Osmanlı Bankası’nın Genel Müdür Yardımcısı Gaston Auboyneau, 1911 yılında ölmüştü ve o günkü Medeni Kanun’a göre malvarlığı annesi ile çocuklarına kalmıştı. Daha sonra bu hissedarlardan bazıları kendi (96’da 54 oranında) hisselerini EKİ’ye sattı. 96’da 42 oranındaki hisse ise diğer hissedarlar (96/17 Jan, 96/17 Kırıtiyan, 96/17 Raymon) üzerinde kaldı. Bu olay 1996 yılına kadar böyle sürdü. Bu gayrimenkulleri, 1936’dan 1996 yılına kadar EKİ sosyal tesisi olarak kullandı.

1996 yılında Milli Emlak Müdürlüğü’nde bir denetmen, tapu taraması yaparken yukarıda sözü edilen Fransızlara ait hisse durumunu tespit etti. 1903 yılında tapuya tescilli olduklarını gördü. 100 yıl geçince (2003 yılında) Hzine’ye kalacağı düşüncesiyle bu gayrimenkullerin Jan, Kırıtiyan ve Raymon’a ait 96’da 42 oranındaki hisselerini idare etmek üzere mahkeme kararıyla bir kayyum oluşturdu. 4 kişilik bu kayyumun başında ise Defterdar bulunmaktadır. Kayyum, (EKİ 1983’ten sonra TTK’ya dönüştü)TTK’dan, Fransızlara ait bu hisselerin kirasını talep etti ve belirlenen kirayı almaya başladı.   

Bu durum böyle devam ederken 2003 yılında bu gayrimenkullerin paylaşımı yoluna gidildi. Bu paylaşım sonrasında Liman Şantiyesi (şu anki Adliye), Adliye arkasındaki bir yapı ve Kadırga yokuşundaki iki katlı yapı ile Amelebirliği Hastanesi altındaki iki katlı Fransız yapısı Hazine’ye bırakıldı. Diğer Fransız gayrimenkulleri (Tahlisiye binası arsası, Fener yolu altındaki Fransız evleri, Çaydamar’da demiryolu altında bir arsa) ise TTK’ya kaldı.