İşte o yazı:
Tevfik Rüştü Bey, Mustafa Kemal Atatürk ile 1904-1905 yıllarında Beyrut’ta Tıp eğitimi alırken, Burç meydanındaki bir kahvede tanışmış, daha sonra 1907 tarihinde Mustafa Kemal , Selanik’teki Ordu Müşirliğinin Kurmay Heyetine nakledilmesi üzerine Şam’dan bu göreve başlamak üzere İzmir’den geçerken ; o sırada İzmir’de bir hastahanede çalışan Tevfik Rüştü Bey ile Konak meydanında bir daha karşılaşmıştır. Tevfik Rüştü Bey Mustafa Kemal'den etkilenmiş ve İttihat ve Terakki Fırkasının Selanik Kongresine kongre üyesi olarak birlikte katılmışlardır. Mesleği doktor olmasına rağmen ; Teyfik Bey'in politika hayatı da böylelikle başlamıştır.
Mondros Mütarekesi’nden sonra İstanbul’a gelen İtilaf Devletleri hükumete baskı yaparak 30 Ocak 1919 tarihinden itibaren Tevfik Rüştü Bey’in de içinde bulunduğu eski ittihatçıları tutuklayıp divan-ı harbe verdirmişler ve 9 Mart’ta da Bekir Ağa Bölüğüne göndermişlerdi. Atatürk, Samsun’a geçmeden önce , İstanbul’da bulunduğu son günlerde Tevfik Rüştü Bey’i ve diğer ileri gelen ittihatçıları cezaevinde ziyaret etmiştir .Tevfik Rüştü Bey bu ziyaret ile ilgili "bu hem sevgi bağını gösterir hem cesaretini... Çünkü o sırada bizi tutukevinde ziyarete gelmek, çıkarken tutukevi kapısının üzerine kapanması tehlikesini göze almak demekti. Ama vefalıdır.
Geldi." demiştir.
1919’da Anadolu’ya geçerek Milli Mücadeleye katılan Aras, 1920 yılında Ankara’da TBMM açıldıktan sonra Muğla’dan milletvekili seçildi. İlk dönemde Kastamonu İstiklal Mahkemesi üyeliğine getirildi.
Atatürk’ün bizzat Ankara’ya çağırdığı ve Tevfik Rüştü Bey’e Komünist partisinin kurulması aşamasında görev verildiği biliniyor. Aslında Türkiye’de kurulan ilk parti olan Komünist Partisi kurucusu Mustafa Suphi olarak bilinir. Mustafa Suphi ve arkadaşlarının kurduğu Komünist Partisi gayri resmi yollarla Bakü’de kurulan başka partidir. Mustafa Kemal'in resmi olarak kurdurduğu parti ise Rus hükumeti ile resmi olarak iyi ilişkiler kurup, Rusların Kurtuluş savaşına destek vermesi için yapılan bu stratejiden ibarettir. Aslında bu strateji bu kadar basit anlatılamaz. Çünkü Atatürk dış politikada devletlerin rejimlerine destek veririz ama asla kendi topraklarımıza onların rejimlerinin etkisi altında bırakmayız “ sözünden anlıyoruz ki : ülkede o sıralarda taraftarı olan komünistlerin aksine Rusya’da yapılacak toplantılara katılması için kontrollü bir parti kurulmuştur. Bu görev de Tevfik Rüştü Bey’in de içinde bulunduğu bir heyete verilmiştir. Tevfik Bey Atatürk’ün ölümünden önce son beş yılın Türkiye Cumhuriyetinin Dışişleri Bakanlığını yapmıştı. Hatay’ın Türkiye’ye katılması sırasında Dışişleri Bakanı idi ve büyük emeği geçmişti.
(Bu konuyu ayrıca merak edip iyice anlamak isteyenler için yazının sonunda kaynak adresleri vereceğim)
TEVKİF RÜŞTÜ ARAS’IN ZONGULDAK İLE NE ALAKASI VAR ?
İsmet İnönü ile Atatürk’ün son dönemlerinde arasının açıldığı ve İnönü’yü görevden aldırması sonrasında Atatürk’ün hastalığında Tevfik Rüştü Aras, İnönü’yü yurtdışına elçi olarak atanması için planlar yapıyordu. Böylelikle Atatürk sonrası İsmet İnönü parlamentoda yer alamayacak ve Cumhurbaşkanı da olamayacaktı. Ama tam tersi oldu. Bu olaydan sonra Tevfik Rüştü Aras’ın siyasi kariyeri de düşüşe geçti. Parlamento dışı kaldı. Cumhuriyet Halk Partisi içinde Adnan Menderes ve Celal Bayar ile birlikte muhalefette yer aldı.
14 Şubat 1945 tarihinde Zonguldak milletvekillerinden Hasan Karabacak vefat edince , yerine geçecek milletvekili için yeni bir seçim yapıldı. Yapılacak olan yeni ara seçimde , bir önceki seçimlerden farklı uygulamalar getirildi. Artık CHP’de herkes aday olabiliyordu. Celal Bayar’ın önerisi ile Tevfik Rüştü Aras Zonguldak’tan aday oldu. Fakat önüne hiç tahmin edemeyeceği bir kişi çıktı.
O zamana kadar Zonguldak’ta babadan tüccar olan Ali Rıza İncealemdaroğlu da adaydı. Babası Zonguldak vilayet meclisi kararıyla Mustafa Kemal Atatürk’ü Zonguldak’a ve Zonguldak’taki kömür havzalarını gezmeye davet eden heyetin içinde yer almıştır. Ali Rıza İncealemdaroğlu ticaretin yanında Zonguldak’ta gazete sahibi idi . Sahibi olduğu Ocak gazetesinde de köşe yazıları yayınlıyordu.
1945 ara seçimlerinde Zonguldak’tan 1 vekillik için 28 başvuru yapılmıştı fakat iki kişi başı çekiyordu. Biri eski içişleri bakanı ve Celal Bayar’ın desteği ile Tevfik Rüştü Aras, diğeri ise varlıklı olmasından dolay Zonguldak’ta kitleleri etkisi altına alabilecek Ali Rıza İncealemdaroğlu. Üstelik gazete yazıları ile gündemi belirleyebiliyordu. Bunun üzerine Celal Bayar , İncealemdaroğlu’na karşı propaganda yapabilmesi için Tevfik Rüştü Aras’a ödenek bile çıkardı. Zonguldak Gazetesi sahibi Tahir Karauğuz bile Tevfik Rüştü Aras’a matbaasını açmıştı. Zaten rakip gazeteci gördüğü ve aralarının iyi olmadığı İncealemdaroğlu’na karşı intikam almak istemiştir. Fakat Zonguldak’ta Tevfik Rüştü Aras için öyle bir dedikodu yaydılar ki : adı komüniste çıktı. 1920’li yıllarda Kurtuluş Savaşı’nın selameti için Atatürk’ün isteği ile kurduğu TKP yüzünden Zonguldak’ta fişlendi. Bunun yanında daha sonra Dışişleri bakanı olmuş , 1940 yıllarda, İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Türkiye’nin Rus tarafında yer almasını savunmuş olması da bunda etken oluşturdu.. Bu durumu Ali Rıza İncealemdaroğlu taraftarları kullandılar ve karşı tarafın Komünist söylentisi ile seçimleri Tevfik Rüştü Aras'a kaybettirdiler. Hasan Karabacak’ın yerine Ali Rıza İncealemdaroğlu milletvekili olarak seçildi.
Bu olaydan sonra Tevfik Rüştü Aras , Celal Bayar ve Adnan Menderes ile birlikte parti kurarak Demokrat Partisine geçmiştir. Fakat daha sonra kendi siyasi çizgisinde olmadıklarını görünce buradan da ayrılmıştır.
Tevfik Rüştü Aras, ilk karısı Makbule Hanım'ın vefatı üzerine, 1960 yılında Bahire Hanım'la evlendi.
5 Ocak 1972 tarihinde İstanbul'da öldü. Aşiyan Mezarlığında toprağa verildi.
Ülke 1946 yılında çok parti sistemine geçerken , CHP içinde yaşanan siyasi rekabetin ve kavgaların Zonguldak’a yansıyan bölümü böyledir.
Daha sonra Ali Rıza İncealemdaroğlu hakkında davalar açıldı milletvekilliği düşürüldü fakat Milletvekilliği sırasında anlıyoruz ki : kürsüde sık sık Zonguldak’ın sorunları hakkında söz almış ve önemli konuşmalar yapmıştır. Ardından iki dönem ( 1946 ve 1950) seçimlerde tekrar meclise giren Ali Rıza İncealemdaroğlu , 19 Haziran 1977 tarihinde İstanbul'da ölmüştür.
Hayati Yılmaz ile
Zonguldak Tarih
Kaynaklar :
-A Brıdge Between People And The State: The Republıcan People’s Party ın Zonguldak (1935-1946) Çağlar Tan
-Zonguldak‘ta Cumhuriyet Halk Partisi (1935-1946)
-Cumhuriyet Halk Partisi Teftiş Raporlarında Zonguldak(1938-1940) Sedat Akdeniz
-Türkiye Komünist Partisi Öncülerinden Şefik Hüsnü’nün Moskova'ya Gönderdiği Rapor Çevresinde, İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye'de Komünizm Serhat Siphai
-Yakın Dönem Türk Tarihinde Bir Devre Damgasını Vuran Hariciyeci: Tevfik Rüştü Aras : Fadime Tosik Dinç
-Türkiye'de Cumhuriyetin İilanından 1950’ye Genel Seçim uygulamaları. Kenan Olgun
-Birinci Türkiye Büyük millet Meclisi’nin Düşünce Yapısı (1920–1923), İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1997. İhsan Güneş
-Türkiye’de Sol Hareketler (1908–1925), Bilgi Yayınevi, Ankara 1978. Mete Tuncay.
-Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler (1910–1960), Ayyıldız Matbaası, Ankara 1967 .Fethi Tevetoğlu
-Türkiye Komünist Fırkası’nın Kuruluşu ve Mustafa Suphi, Yavuz Aslan
Mustafa Suphi
-Türk Ocağından Türkiye Komünist Partisine. Turan Feyizoğlu.