Fırtına gibi günler yaşadık demokrasi adına. Zaman zaman yıkıp dökmeler oldu. Böyle zamanlarda olur çoğu kez böyle şeyler. Onu da seçime gösterilen ilgiye bağlayalım.
Seçim, her zaman, her yerde önemli. Her şeyden önce sözcük anlamına bakalım seçimin.
Seçim: 1. seçmek eylemi.
2. oy verilerek yapılan seçme işi.
Peki seçmek ne demek?
Seçmek: 1. benzerleri arasından hoşa gideni, iyi olanı, üstün bulunanı almak ya da yararlanmak üzere bir yana ayırmak.
"Aralarından birini seçmek güç oldu"
2. birine oy vererek bir göreve getirmek, seçim yapmak.
"Sınıf başkanlığına Ali’yi seçtik"
Demek ki seçim ve seçmek yaşamımızın her alanıyla ilgilidir. Bir bakıma yaşamı güzel, çirkin ya da iyi, kötü kılan seçimlerimizdir. Yanlış seçimlerdir yaşamları zindan eden.
Yaşam zincirimizdeki seçimleri şöyle bir gözden geçirelim.
Doğum yerimizi, doğum günümüzü anne ve babamızı, kardeşlerimizi, yakınlarımızı seçemiyoruz maalesef! Gen denen şeyi seçebilseydik keşke! Atadan gelen miras, zenginlik ya da yoksulluk da seçim dışı. Yiyecek, giysi seçmeleri de uyumlu kişiliklere, genelde, dayatmalı. Lokantada önümüze konan menüden yiyecek, içecek seçimi, pazardan karpuz kavun seçimi cüzdana takılı.
Yaşamı çok etkileyen ilk seçim okul seçimi oluyor. Onu da çoğunlukla aile ve çevre koşulları belirliyor özellikle ilkokulda, ortaokulda. Lise ve sonrası çeşitli etkenlere bağlı. Yetenek, sınav başarısı, çevre, parasal durumlar etkili oluyor bu eylemlerde de. Kişisel seçim, sunulan seçeneklerle sınırlı. Bu çerçeve içinde bizim seçimimiz mühür yerine geçer.
Askerlik de yaşamın seçimli alanı. İşin içinde kişinin elinde olmayan düzenlemeler, kurallar var. Eğitim çeşitliliği, koşullar, parasal durum bu yurt görevinde de tam seçim fırsatı vermiyor kişiye. Zorunlu ve kutsal görev, tabii seve seve yapılacak.
Eş seçimi, en zor ve önemli seçimlerden biri. Bu seçim yanlış ve uyumsuz olursa çok şey bozulur. Her şeyden önce eşler mutsuz olurlar. Bu mutsuzluk, yakın ve uzak tüm çevreyi etkiler. Mutsuz yuvalar, tüm toplumu yaralar. Çocuklar iyi yetişmeyince sorunlar hüzün yumağı olur.
Dedim ya, seçim yaşamın her alanında var. Arkadaş seçimi, kitap seçimi, giysi seçimi, ev seçimi, yemek seçimi... Seçim üstüne seçim...
Güzel ve mutlu yaşam, akılcı, bilimsel, özgür, donanımlı seçebilmeye bağlı. Hoşa gideni, iyi, üstün, yararlı olanı ayırabilecek bir düzey olmalı seçende. Ya da gereksinimler öncelikli kılar kişiyi. Yanlış seçimlerin suçlusu tek başına seçen olmuyor çoğu kez. Seçmeye bağımlı oluşlar, kör inançlar da var. Özgür olamayış kökten sınırlıyor birçok garibi. O nedenle sonuca katlanmak kalıyor seçene.
Demokrasi, en güzel yönetim aşaması birey yaşamında, yurttaşlıkta. Demokraside görevlendirmeler oyla gerçekleşiyor, onayla uygulanıyor, dayatma yok. Bu bilinçle aydınlanmış halk yöneticilerini kendi seçiyor. Bu seçim ortamı, bilgi ve donanım istiyor.
Halkın önüne gelinceye dek adaylar farklı eleklerden geçiriliyor. Elek iyiyse seçimlik adaya şans oluyor. Halk uygun gördüğünü seçiyor yalnızca. İnançlar, dünya görüşleri, ekonomik-toplumsal-politik-kültürel çevreler adayları belirlemede etkilidir. Halk, beklentilerine uygun adaylara veriyor oyunu. Beklenti öbeklerinin gücü seçimin sonucunu belirliyor. Her şeye ve her şeye karşın bireyin onayı mühür oluyor. Bu konuda bireyi sorgulama olmaz.
Demek ki her seçimde seçen, tek başına, belirleyici olamıyor. Seçen ile seçilen arasındaki denk gelişler, hepten, rastlantısal ya da bilinçli olamıyor. Bu konuda farklı etkenler var. Seçenle seçilen arasındaki bilinçli ve özgür denge güzele, iyiye ulaşmanın ölçüsüdür.
Seçim sonunda en çok oy alan ya da onay alanlar görevli (iktidar) olurlar. Sonrası muhalefettir. Muhalefet de görevdir. Oyu az alan yok sayılmıyor bu dünyada. Yurttaşlık hakları çizmiş yörüngeyi.
Her türlü seçimin kazananı, kaybedeni vardır. Şimdi de kazanmak sözcüğünü çeşitli anlamlarıyla gözden geçirelim.
Kazanmak: 1. -i Kazanç sağlamak:
"Bu beş lirayı bitirmeden ben para kazanmalıyım." - Peyami Safa
2. nesnesiz Olumlu, iyi bir sonuç elde etmek:
"Böyle yazılara hiç cevap vermeyiz ve yazı çok ağırsa dava açarak çok defa kazanırız." - Burhan Felek
3. -i Çıkmak, isabet etmek.
4. -i Edinmek, sahip olmak:
"Emniyetlerini kazanmak için bu esrar bir kimya gibi gizli kalmalıdır." - Reşat Nuri Güntekin
5. nesnesiz Tutulmak, yakalanmak:
Huy kazanmak.
Dert kazanmak.
6. -i Kendinden yana çekmek:
"Bu genç şairin dostluğunu kazanmak için hiçbir külfete katlanmadım." - Memduh Şevket Esendal
7. -den Ele geçirmek, fethetmek, kazanç sağlamak:
Düşmandan yer kazanmak.
8. -i Yenmek, galip gelmek:
"İşte, kesin, muharebeyi bu manevi kudret kazanacaktır." - Ruşen Eşref Ünaydın
Geldiğimiz aşama seçim kazanmak oldu. Eşleştirdiğimizde her seçimin farklı kazanımı olduğunu görürüz. Tabii kaybedeni de... Demek ki her seçim önemlidir yaşamda. Hangi seçimin daha önemli olduğu kişinin dünyasına göredir.
Seçim yaşamda önemlidir herkes için. Tüm seçimler için dikkat gerekir güzel günler adına. Saplantılı davranışlara yer yok bu konuda. Belirleyici olan seçimlerimizin insan haklarına, hukuka, adalete... uygun oluşudur.
Seçimin önemi kişiye göre değişir. Bir iş seçimi bile dünyasını değiştirir kişinin. Örneğin babamın annemi seçişi, Adnan Menderes'i başbakan seçişinden daha etkili olmuştur benim dünyamda. Benim Kastamonu Göl İlköğretmen Okuluna EVET deyişim, Demirel ile Ecevit arasındaki seçişimde çok etkili olmuştur inanın.
Eskiden Müge Anlı, Esra Erol programlarına zaman ayırmayı gereksiz bulurdum. Son zamanlarda o programları ders gibi izliyorum. İzleyişler, bana, yanlış seçimlerin çok acı yaşamlar doğurduğunu gösteriyor. Yanlış seçimler, çocukları, kadınları, toplumu çok hırpalıyor, çok...
En tepeye çıkardığımız kim olursa olsun, taban çok önemli. Küçük seçimler, büyük yangınlara kıvılcım oluyor. Alevler tepeleri de çatıları da yakıyor. Küçük seçimlerin büyük yangınlarını helikopterler, uçaklar... zor söndürüyor. Hele yangın içteyse ah!..
Bırakalım seçim sonrası didişmelerini. Yeni seçimlere bakalım. Bilelim ki en büyük seçim kitap seçimidir. En güzel kitapları seçip okuyalım birlikte. Bilgi ve bilinç ışığı yok etsin karanlıktaki kıvılcımları.
Sönsün sonsuza dek küçük seçimlerin büyük yangınları.