İşte o yazı:
Fransız hidrograf, coğrafyacı ve filozof Jacques Nicolas Bellin’in 1765 yılında çizdiği Osmanlı Dönemi Karadeniz, denizci haritasında Zonguldak yerleşimlerini de eklemiş.
Neredeyse günümüzdeki isimler yer alan harita tamamen sahilden oluşuyor.
Batı’da Sakarya Irmağı ile başlıyor. Tabi yazım hataları da var. Mesela Akcaşehir (Akçakoca) Aktehe Tehar olarak yazılmış.
Halaplı Rio (Halepli ) Bugünkü Alaplı Irmağı
Kaba Sakal Ance ((Kaba Sakal körfezi) . Alaplı Ereğli arasına Kaba Sakal körfezi olarak belirtmiş.
Cap Baba (Baba Burnu. ) Ereğli’de Antik alan olan çıkıntı burnu aslında antik adı Acer Rusia olmasına rağmen Türkçe ismini yazmış.
Ereğli Ville at Chateau (Ereğli ve köyleri)
Ance de Krause ( Kösseh ) Köseağzı Körfezi
Bellin’in bu haritasında Zonguldak için ilginç bir bilgi daha var. Bal Kayası olarak bildiğimiz burun ile Fener Burnu arasını bir körfez olarak adlandırmış. Ance Tehaouz ..
İşte burada takıldım.
Çünkü ; her ne kadar yazı Fransızca olsa da; isim olarak Türkçesini yazmaya çalışıyor. Yani Ance (Anse) “Körfez” demek ama yazmak istediği Tchaouz Türkçe. Tıpkı Akçaşehir’i “Aktehe Tehar” yazdığı gibi.
“Tcaouz” ne olabilir ?
Haritanın çizildiği yıllarda daha Zonguldak şehir merkezi yok. Bölge sazlık ve kumsaldan oluşuyor. Ortadan akan bir dere var (Bugün Üzülmez deresi)
Burası aynı zamanda körfez; ama ne körfezi ?
Tcaouz” Koyu derken;
Çay demek istemiş olabilir mi ?
Ya da Kapuz Körfezi ?
Ben kendi bilgilerim ile yorum yapacak olursam ;
Bu körfezin tam ortasında çizgi ile belirttiği dere, bizim Üzülmez deresi. Üzülmez deresinin eski adı Jarok’tur. Bazı haritalarda “Jaurouk” diye de yazılıyor. Şimdi Bay Bellin’i buraya “Jarok” diyecek iken, Tca (J) harfi olarak kullanmış olabilir. Aslında Jarok da “jarok” değildir. Yarık’tır o. ! Üzülmez deresi bir yarıktan akıp geliyor.
Yani ; bugün Zonguldak Limanı'nın içinde bulunduğu küçük koy, 1700’lü yıllarda “Yarık Körfezi” olarak biliniyor olabilir.
Tc (Ç) harfi ise Çay , “ouz” ise ağız olma ihtimali de çok yüksek. O halde körfezin adı Çayağzı Körfezi olur.
Benim yorumum böyle .
Bu konuda fikri olan varsa söylesin.
Cap Kilimli (Kilimli Körfezi). Kilimli adının en azından 300 yıldır kullanıldığı ortaya çıkıyor.
Brisans (Filyos)
Rio Fillias (Filyos Irmağı)
Bartin village dans les Montagnes (Bartın Dağ Köyleri) şeklinde gidiyor.
Tıpkı bu yazıda yaptığımız gibi, Bellin’in haritaları üzerinde kavram kargaşalığından dolayı bazı yer isimleri sonradan keşfedilmiş. Mesela Pigafetta'nın haritasından aldığı Gatighan'ın, aslında Bellin'in haritasında sonradan Limasava olduğu ortaya çıkmış...
Kesin olan tek şey; Zonguldak bir körfez şehridir.
