Elbasanlı Mehmet (Ulusoy) Efendi
23 Haziran 2014
Zonguldak, 1897 yılında ilçe (kaza) olur.
İlk belediye teşkilatı da aynı yıl kurulur.
İlk Belediye Başkanlığı’na da madencilikle uğraşan Elbasanlı Mehmet Efendi seçilir.
Elbasanlı Mehmet Efendi, 1 Ocak 1930 tarihli Zonguldak Noteri Hüseyin Gazi tarafından düzenlenen vekalet senedine göre, Kilimli’deki 100 Numaralı Maden Kömürü Ocağı’nın ortaklarındandır. Bu senede göre diğer ortaklar; Madenci Hacı Ahmet Ali Zade İsmail Efendi, Süleyman Sırrı Bey, Hacı Ahmet Ali kerimesi (kızı) Ayşe Hanım ve Hacı Ahmet Ali kerimesi Necibe Hanım’dır.
Elbasanlı Mehmet Efendi, Ali Barlı’nın kız kardeşi, Ayşe Hanım ile evlidir.
Elbasan, Arnavutluk’un orta bölgesinde yer alan bir ilin adıdır. Mehmet Efendi de büyük olasılıkla Arnavut kökenlidir.
Mehmet Efendi, belediye teşkilatını kurar ve dört yıl, yani 1900 yılına kadar başkanlık görevini sürdürür.
Bu ilk ve son başkanlığı olmaz
1906-1909 yılları arasında üç yıl,
1917 yılında üç ay,
1918 yılında ise sekiz ay daha başkanlık yapar.
Yani Elbasanlı Mehmet Efendi, ilk Belediye Başkanımız olmasının yanında dört kez başkanlık yaparak, bu konuda da ilk ve son Başkanımız olmuştur. Bildiğim kadarıyla bu rekoru kırılamadı.
Bu kadar tercih edilmesinin nedeni, o günün koşullarında Akın Tahir Karauğuz’un tarifiyle, “memleketin temiz, çalışkan ve en ileri adamı” olmasındandır. (Zonguldak Gazetesi, 17 Mart 1936)
Elbasanlı Mehmet Efendi, daha sonra “Ulusoy” soyadını alır.
Mehmet Ulusoy, 4 Mart 1936 yılının Kurban Bayramı’nın birinci günü toprağa verildiğinde doksan yaşındadır. Ve şehrin en yaşlı insanı unvanına da sahiptir.
Bu gazete haberine göre, çok kalabalık bir cenaze töreni ile uğurlanır. Katılanlar arasında Milletvekili Hasan Karabacak, Belediye Başkanı Faik Ertaman, kayınçosu Ali Barlı, damadı Nuri Bekir, eski Belediye Başkanlarından (1925-1929) Hüseyin Fehmi İmer ve B. Güneri de vardır.
Resim için kaynak; Doğu Karaoğuz
Mezarın başında Başkan Faik Ertaman, duygu dolu bir konuşma yapar. Konuşmasında, “Mehmet Efendi’nin Zonguldak’ın ilk Uray (Belediye) örgütünü kurup, memleketine yüksek hizmetlerde bulunduğunu, çok temiz çalışmalarıyla gönüllerde silinmez izler bıraktığını” ifade eder.
Haber, şu cümle ile biter:
“Ulusoy, Zonguldak’ın canlı bir tarihiydi. Uzun zaman madencilik yaptı. Soğuksu uramında ilk kuran odur.(x) Onun ölümüyle Zonguldak’ın asırlık tarihi toprağa yazıldı.”
Yani Elbasanlı Mehmet Efendi, Zonguldak Belediyesi’nin kurucusu olmasının yanında Soğuksu semtinin de kentsel anlamda kurucusudur.
Bu kentin iflah olmaz sevdalılarından biri olarak, ilk Reisimiz Elbasanlı Mehmet Efendi’nin anısı önünde saygıyla eğiliyorum. Ama, kurduğu bu kenti bugün “ucube” haline getirdiğimiz için de ondan özür diliyorum.
(x)- Aşağıdaki Haziran 1955 Belediye meclis kararına göre bu bina, büyük olasılıkla Pazaryeri civarındadır. Çünkü istimlak edilen bu arsanın sahipleri olan Mahmut Ulusoy ve Fatma Gizli ilk reis Mehmet Ulusoy’un çocuklarıdır.
Kaynak; 1956 yılı Belediye Meclis Tutanakları
Bu konuda bilgisine başvurduğum Sayın Doğu Karaoğuz, şu katkıları yapmıştır;
“Ali Bey, Elbistanlı Mehmet Efendi'nin bendeki tek resmini gönderiyorum. Mehmet Efendi, Zonguldak'ın ilk Müslüman madencisi (Büyük dedem) Ahmet Ali Ağa'nın ilk kızı Ayşe Hanım ile evliydi. Bu evlilikten, Fatma, Hacer, Zeynep adlarında üç kızı ve Mahmut adında bir oğlu oldu. Fatma İz, Zonguldaklı eski madenci ve Belediye Başkanı Cafer İz'in eşiydi. Zeynep Gizli, Zonguldak'ın eski Belediye Başkanlarından Mehmet Nuri Gizli'nin eşiydi. Onlar ve Mahmut Ulusoy, benim her zaman saygıyla andığım aile büyüklerimdi. Çocuklarıyla ilgili bildiklerim kitabımda mevcut, ancak hiç birisi hayatta değil.
***
“Ali Bey, Zonguldak'ta Ahmet Ali Sokağı'nı bilir misiniz? İstasyon tarafına döndüğünüzde solda, Gazipaşa Caddesi'ne dik olarak Rüzgarlımeşe'ye doğru çıkar. Hemen çıkışında, sağ kolda İsmail Hilalcı'ya ait Hilal Açıkhava Sineması vardı, şimdi tabii yok. Ahmet Ali Ağa'nın ikisi hanım, dördü erkek altı çocuğu vardı ve hepsinin oturdukları evler bu sokak üzerindeydi. Mehmet Ulusoy, Ahmet Ali Ağa'nın damadıydı ve onlar da bu sokaktaki evlerinde oturdular.”
Doğu Karaoğuz
Sayın Doğu Karaoğuz’un dedikleri elbette ki doğrudur. Ama bu Babası Tahir Karaoğuz’un “Soğuksu uramında ilk yapı kuran odur.” ifadesini ortadan kaldırmıyor.