1923 yılı öncesine kadar Zonguldak’ta sporla uğraşan bir kulüp-futbol takımı yoktu. Sadece Fransız ve Macarların resmi olmayan ve kendi aralarında maç yaptıkları futbol takımları vardı. Fransız ve Macarlar futbol karşılaşmalarını istasyon civarı ve şimdiki un fabrikasının olduğu yerde “İncirsuyu” denilen sahada yapıyorlardı.
Zonguldak’ta ilk futbol kulübü: 1923 yılında “Işıkocağı” adıyla kuruldu.
Kulübün kurucuları: Hüseyin Kabadayı ve Muharrem Erkişi.
Renkleri: Yeşil-Kırmızı.
Genç Türkiye cumhuriyetinde “Işıkocağı” futbol kulübü 14 üncü olarak kurulan kulüptür (1).
İkinci futbol kulübü de yine 1923 yılında “İdmanbirliği” adıyla kuruldu.
Renkleri: Sarı-Kırmızı.
1923 yılında Kozlu’da Macar işçiler “Kozluspor”u kurdular.
Kozluspor’un takım kaptanı Macar Şlager di.
İdmanbirliği ve Işıkspor, Macar’ların kurduğu Kozluspor ve Fransız’ların futbol takımları ile birçok kez maçlar yaptılar.
Bu maçların yapıldığı sahalar: Karaelmas Mahallesinin eteklerinde bulunan “Fındıksuyu” (Eski araç muayene istasyonu, şimdi ise Belediyenin dolgu olarak kullandığı şistlerin yığıldığı yer) ve “İncirsuyu”(İstasyon civarındaki un fabrikasının da içinde olduğu alan)
1923 de Maden Mühendis Mektebi öğrencileri “Teknikspor”’u kurdu.
1925’de İkinci kongresini Ankara’da toplayan “Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı”,hükümetin spor kulüplerine para yardımı yapmasını kararlaştırdı. Bu karara göre aynı yıl spora bütçeden 40 bin lira para ayrıldı (2).
1926 da, “Işıkocağı” ve “İdmanbirliği” birleşerek “Türkocağı” kulübünü oluşturdu.
Türkocağı kulübü: Devrek, Bartın ve Ereğli’de bulunan kulüplerle yaptığı maçlardan başka 1926 yılında, Beşiktaş, Galatasaray ve Fenerbahçe gibi kulüplerle Zonguldak’ta Fındıksuyu ve İncirsuyu sahalarında maç yaptı.
Bu karşılaşmalarda “Türkocağı”; Galatasaray’la 2-2 berabere kalırken Fenerbahçe’ye 3-2 yenildi
1927 de Maden Mühendisleri Mektebi öğrencileri  “Karaelmas” futbol kulübünü kurdu.
Bu yıllarda Zonguldak’ta futbol dışında; Atletizm, Tenis, Voleybol dallarında da kulüpler kuruldu.
1928 de kurulan ;”İşçigücü”,”İdmanocağı”, ”Zonguldakspor”, kulüpleri yanı sıra, sonradan kurulan “Karaelmas”,”Kozluspor”, Devrek, Bartın ve Ereğli kulüpleri 1938 yılında faaliyetlerini sonlandırdılar.
1923-30 yılları arasında Zonguldak’ı, Türkiye’ye ve Dünya’ya tanıtan sporcular:
Atletizmde: Maratoncu Cafer, Arap Şükrü, Kürt Kemal, Bekir Öztürk.
Güreşte: Alaplılı Kara Ahmet, Kardeşi Hakkı, Örenli Ahmet, Filyos’lu Abaza Arif, Devrekli Nurettin Ak, Ereğlili Kabuk Hasan, İdris Girgin, Nuri Gürtunca, Şevket Niyazi, Süleyman Çevikel.
Futbolda: Şekip Kulaksız, Nezih Kral, Nihat Kral, Hüseyin Kabadayı, Şükrü Dökerer, Abidin Arman, Şefik Akkutay, Cafer Zadil, Azmi Halulu, Çeşmeli Mehmet, Hikmet Abey,   Kanca Ahmet, Dal Mehmet, Ulvi Yüzak, Sabih Arca, Baha Mete gibi isimler sonradan İstanbul, takımlarına geçtiler ve bazıları da milli takımda yer aldılar.
1933 de Zonguldak Halkevi’nin kurulmasıyla Halkevi Spor (Ülkü Spor) Sporun her dalında takımlar oluşturdu.
Zonguldak Halkevi: Kozlu, Çaycuma, Hisarönü ve diğer nahiye merkezlerinde, Üzülmez maden mıntıkasında, Ereğli, Devrek, Bartın kaza merkezlerinde “Gençler Birliği Spor Kulüpleri” kurdu. Bunların yanı sıra Safranbolu Yeşilyurtspor kulübü yeniden canlandırıldı. 34 dönüm genişliğindeki İncirsuyu sahasını satın aldı.
1936 yılında daha önce kurulan “Türkiye İdman Cemiyetleri” yerine “Türk Spor Kurumu” kuruldu ve bu tarihle beraber Türk Spor Kurumu, Zonguldak dahil yurt genelinde 22 merkezde spor sahaları kurulması kararını aldı. Bu karar gereğince şimdiki stadın olduğu alana spor sahası yapılması ve diğer spor etkinliklerinde kullanılması için hükümet bütçeden Zonguldak’a 1936 yılında 10 bin lira,1937 yılında 21 bin lira,1938 yılında 17 bin lira para yardımı yaptı (İşçi ücreti günlük 50 kuruş, çalışma 12 saat) ( 3).
1938 yılında Fener semtindeki yeni saha-stadyum- spor karşılaşmalarına açıldı.
 
ZONGULDAK’TA SPOR MÜKELLEFİYETİ
 
01.Ocak.1940 da, 15-18 yaş arası gençler “Beden Terbiyesi Mükellefiyeti”ne tabi tutuldu.(aynı zamanda yöre ahalisi maden mükellefi olarak ocaklarda çalışıyordu.) Kanunla getirilen bu mecburiyet Türkiye’de ilk defa Zonguldak’ta uygulandı. Bu süreçte Zonguldak’ta 200 (bu sayı bazı kaynaklara göre500 ) genç mecburi olarak çeşitli spor dallarında eğitim aldı.
Aynı yıl “Beden Terbiyesi Zonguldak Bölge antrenörü” olarak atanan ve Türkiye’de Beden Terbiyesi Mükellefiyeti’ni fiilen ilk kez Zonguldak’ta uygulayan, İsmail Dikmen o günleri şöyle anlatıyor.” … 15-18 yaş arasındaki Beden Terbiyesi Mükellefleri Gençlik Kulübü idare heyetini: Beden Terbiyesi Spor Amiri olarak ben İsmail Dikmen, Kulüp Başkanı Emniyet Amiri Ali Güler, Yurt Müdafaası Amiri Yüzbaşı Lütfü bey, Kulüp Doktoru Aziz Bey, Kulüp Sekreteri Ali Koçibay, olarak oluşturduk. İlk kez mükellefleri Zonguldak’ın o zamanki ana caddesindeki bütün işyerlerini gezerek tespit edip haftada iki gün beden eğitimine tabi tuttuk. Bunlarla ilk kez Fındıksuyu denilen arsamsı yerde kömür tozları içinde çalışmaya başladık (4).”
Sadece gençler değil maden mükellefiyetine tabii tutulan işçilerde bu beden sporunun mükellefiydi. Yani iş çıkışı madenciler günde iki saat spor yapmak zorundaydılar.(5)
Bu dönemde, Beden Terbiyesi Genel Müdürü Tüm General Cemil Taner Zonguldak’a gelip işçileri spor yaparken denetledi (6).
1941 ve sonrası yıllarda; Atletizmde: Hüseyin Öztek, Bekir Öztürk, Faik Önen, Burhan Cengiz, Hasan Akyüz, Türkiye şampiyonlukları aldılar.
15. Ocak.1942 de “EKİ Spor Teşkilatı” kuruldu ve buna bağlı olarak “Kömürspor” kuruldu. Kömürspor; Üzülmez, Asma, Merkez, Kandilli, Kozlu, Kilimli gibi bölge takımları karmasından oluşuyordu. Yani, Havzai-Fahmiye (Kömür Havzası) nın milli takımı gibiydi. o yıllarda Samsun, Sinop, Giresun, Trabzon arasında bölgeler arası müsabakalar yapılıyordu ve birinci olan Ankara’ya “Milli Takım”’a gidiyordu.
1942 de kurulan: “Zonguldak Gençlik”,”Karabük Demir Çelik, Çaycuma Gençlik, Mehmet Çelikel Lisesi, Spor Yurdu, Karagücü, Demirspor, Devrek Gençlik Kulüpleri, 1949 yılından sonra faaliyetlerine son verirken, Karabük Demir Çelik ve Kömürspor 1949’dan sonrada faaliyetlerine devam etti.
1940-45 yılları arasında yani ikinci dünya savaşı yıllarında Bulgaristan, Yunanistan,
Vb. ülkeler Hitler orduları tarafından işgal edilince işgalden korkan İstanbullular arasındaki beyzadelerden Zonguldak EKİ bürokrasisinde tanıdığı olanlar Zonguldak’a geldiler ve bu bürokratlar sayesinde EKİ de kendilerine bürokrasi içinde bir iş bulup EKİ’nin, konut, yakacak, ulaşım, yiyecek vb. her türlü olanaklarından yararlandılar. Bu gelenler arasında Türk Milli takımından Gündüz Kılıç’ta vardı. Sadece Gündüz Kılıç değil, Milli Takım futbolcularından, Kemal… İsmail… Bülent… İstanbulsporlu Ziya Bey, sonradan Kömürspor’u çalıştıran Milli Takımdan Samih Bey, Edip Osman, bunlarda Zonguldak’a gelip EKİ’ de işçi kadrosunda görünüp futbol oynadılar (7).
Bu yıllarda mükellefiyete tabi tutulan yöre ahalisi çıplak ayakla yol yapımında ve boğaz tokluğuna mecburi olarak madenlerde çalıştırılıyordu.
 
                                    ************************
 
KAYNAKLAR:
1- Ülkü. Halkevleri Dergisi. Direktör: M. Fuat Köprülü. Sayı:69. Sayfa:231. Cilt:12.      
     İkinciteşrin-1938. Ankara-Ulus Basımevi.)  
2- Ülkü. Halkevi Dergisi. Age. Sayfa: 231.)
3- Ülkü. Halkevi Dergisi. Age. Sayfa: 233) 
4- Zonguldak Bölge Sporunda 50 yıl. Sayfa:223-24-25. Anlatan: İsmail Dikmen.   
    Zonguldak Beden Terbiyesi Bölge Antrenörü.
5- Kadir Tuncer. “Zonguldak’ta Spor Mükellefiyeti.” yayınlanmamış kitap.
6- Zonguldak Gazetesi. 16. Nisan 1942 Perşembe. Yıl: 19.Sayı: 647. Genel Yayın
     Müdürü: Akın Karauğuz. Basıldığı yer: Karaelmas Basımevi-Zonguldak.
7- Eski Kömürspor oyuncularından Ruşen Yaraş ile 2000 yılında video kamera ile
     Yaptığım röportajdan.)