GMİS sadece bir işçi sendikası değil aynı zamanda madencilerin bir meslek örgütüdür.
Kuruluşundan günümüze Türkiye demokrasi mücadele açısından birçok sınavdan geçti.
Maden işçilerinin hele Merkez Servis ve Merkez Atölyesi işçilerinin dönem dönem haksızlıklara baş kaldırışı ve bu başkaldırının diğer bölgelerden destek gördüğü Zonguldak maden işçilerinin mücadele tarihinde sıkça yazılıdır.
Bu yazımda; yakında genel kurulu yapılacak olan GMİS yöneticilerinin sorumluluklarının sadece Zonguldak maden işçilerine değil Türkiye hatta dünya emekçilerine ışık tutmak olduğunu hatırlatmak istedim.
Genel Maden İşçileri Sendikası (GMİS),eski adıyla Zonguldak Maden İşçileri Sendikası (ZMİS) kurulduğu günden itibaren devletin-İktidarların ve muhalefetin, çalışan elli bin işçinin büyük gücünü ellerinde tutma çatışmalarının odağı oldu.
Özellikle sendika içi muhalefetin kendi aralarındaki çatışma genelde CHP-DP/DYP yanlılarının çatışması haline geldi. 1965–68 büyük madenci eylemleri bu iç çatışmanın en belirgin örnekleridir.
Bu çatışmada fatura Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) kesildi ve TİP üyeleri aylarca hapiste yattı ve birçoğu işten atıldı.
ZMİS/GMİS, iç çatışmaların başlamadığı yıllarda Türkiye sendikal hareketi içinde ilk’ leri gerçekleştiren sendika olma özelliğine de sahiptir…
Bu ilk’ler nelerdi?
*28 Ocak 1946: TBMM’de 4841 sayılı kanunla ‘Çalışma Bakanlığı’ kuruldu. Bakanlık kurulana kadar çalışma hayatıyla ilgili yasal sorunlar, ‘İktisat Vekaleti’ bünyesinde ‘İş İdaresi’ bölümünde yürütülüyordu.
*17 Kasım 1946: Havza maden işçileri adına ilk dernek ‘ Ereğli Kömür Havzası Maden İşçileri Derneği ( EKHMİD)’ kuruldu.
*20 Şubat 1947: Sendikalar Kanunu, TBMM’ye sunuldu. İşçilere yasal sendika kurma hakkı tanındı.
*09 Nisan 1947: Daha önce kurulmuş olan ‘ EKHMİD’ adlı dernek fesih edildi. Onun yerine, ‘Ereğli Kömür Havzası Maden İşçileri Sendikası ( EKHMİS) ‘ kuruldu.
Sendika Başkanlığına: Mustafa Koçer, İkinci Başkanlığa: Ali Galip Özkan, Muhasip Üyeliğe: Hayri Oğuz getirildi.
Sendika ilk kurulduğunda 12 bin üyesi vardı. EKHMİS aynı zamanda Türkiye genelinde kurulan ilk yasal sendikadır.
*15 Ekim 1947: Ereğli Kömür Havzası Maden İşçileri Sendikası (EKHMİS) yayın organı olan ’İşçi Sendikası’ Gazetesinin ilk sayısı yayımlandı.
*1948: EKİ’ de tek taraflı hazırlanan ücret baremlerinde taban ücreti 120 kuruş olarak gösterilmesine rağmen, EKİ işçiye bunun yarısını yani 60 kuruş veriyordu.
09 Nisan 1949: Ereğli Kömür Havzası Maden İşçileri Sendikası (EKHMİS) Kongrede tüzük değişikliği yaparak ‘ Zonguldak Maden İşçileri Sendikası ( ZMİS)’ olarak adını değiştirdi.
*20 Kasım 1950: 1950 Mayıs’ ta yapılan genel seçimlerden galip çıkan ve yeni hükümet kuran Demokrat Parti (DP) yönetimi, sendikayı tamamen eline geçirmek için kendi taraftarları olan işletme idarecileri ve bunlarla işbirliği yapan bazı sendika yöneticileri vasıtasıyla işçilere ve sendikacılara baskı yaparak Sendikanın olağan üstü kongreye gitmesi için karar aldırmayı sağladı.
Alınan kararlar doğrultusunda 12 kişilik bir geçici yönetim kurulu belirlendi.
Bu geçici yönetim kurulu öncülüğünde delege seçimleri yapılacak ve yeni seçilen delegeler ile bir ay içinde kongreye gidilecekti. Mustafa Koçer’in başkanlığındaki yönetim geçici olarak Mustafa Erol’a devredildi.
*23 Aralık 1950:Daha önceden alınan karara uyularak delege seçimleri yapıldı ve yeni delegelerle kongreye gidildi.
Yapılan seçimlerde, Necati Diken Genel Başkanlığında: Ömer Karahasan, İlyas Çalışkan, Yusuf Arslan, Mustafa Erol yönetime seçildiler.
*Ocak 1951:Zonguldak Maden İşçileri Sendikası (ZMİS) EKİ’ye ait olan Zonguldak-Balkaya mevkiindeki arsayı anlaşma yolu ile aldı. İlk Kooperatif evleri olarak 146 ev inşa edildi.
Bu evler, aynı zamanda yurt genelindeki ilk işçi kooperatifi evleridir (Bahçeli evler-Sendika evleri).
*1952:ZMİS, toplu sözleşme ile Maden işçilerine, kuru katık, ( peynir, helva, zeytin, ekmek) verilmesini sağladı.
Yine aynı yıl ilk olarak yapılan toplu sözleşmede,60 kuruş alan işçiye%25, 200 kuruş alan işçiye %10 zam alındı. (Bu Toplu Sözleşme daha sonraki yıllarda çıkacak olan TİS yasasından önce yurt genelinde yapılan ilk sözleşmedir.)
*14 Mayıs 1954: Yapılan Milletvekili genel seçimlerinde ZMİS Genel Başkanı Necati Diken DP den Milletvekili seçildi. Başkanlığa Ömer Karahasan getirildi.
Şimdi ise GMİS yönetimi Özel sektörde örgütlenmeye başlayıp yapacağı toplu iş sözleşmesiyle bu alanda bir ilk’i daha gerçekleştirmiş olacak.
Seçilecek olan yeni yönetime şimdiden başarılar temenni ederim.
